O Julian Assange ιδρυτής των WikiLeaks είπε: «Η διαφορά μου με τον Mark Zoukenberg του Facebook, είναι ότι εγώ διαχέω τα δεδομένα των εταιρειών στους πολίτες, ενώ εκείνος πουλάει τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών στις εταιρείες. Εγώ είμαι στην φυλακή κι εκείνος δισεκατομμυριούχος». Αντίστοιχη είναι και η πραγματικότητα στα δεδομένα του δημόσιου τομέα. Τα δεδομένα του δημόσιου τομέα και των δήμων είναι ανοιχτά, αλλά μόνο για όποιον γνωρίζει python, να κάνει web scraping, web harvesting, data extraction να συνδέεται με κωδικούς API και άλλες τέτοιες κινέζικες τέχνες για το ευρύ κοινό. Κι έτσι ένα παγκόσμιο κίνημα για τα ανοιχτά δεδομένα (open data) στο ευρύ κοινό, μετατράπηκε σε μια πλουτοπαραγωγική πηγή για λίγους και μάλιστα με πολύ παχύ πορτοφόλι.
Δεν ήταν όμως ακριβώς αυτό το αίτημα. Το αίτημα ήταν ο απλός πολίτης να μπορεί με εύκολο και προσβάσιμο τρόπο να αντλεί δεδομένα και πληροφορίες και να βγάζει εύκολα συμπεράσματα στην βάση της Επιχειρησιακής Νοημοσύνης Β.Ι. Να μπορεί εύκολα να ελέγχει τι γίνονται τα χρήματα που πληρώνει και αν οι αποφάσεις είναι σωστές.
Πόσους εργαζόμενους έχει ο δήμος του; Πόσους εργάτες καθαριότητας και τι στοιχίζει ο καθένας; Πόσα τετραγωνικά σχολείων υπάρχουν στον δήμο του, πόσα τετραγωνικά προαύλιοι χώροι, πόσες υποστηρικτικές αίθουσες και πόσο απέχει από τα πολεοδομικά στάνταρτς; Πόσα αυτοκίνητα κυκλοφορούν στο δρόμο του, ποιες μελέτες υπάρχουν και πόσες νόμιμες θέσεις χρειάζονται; Πόσες απ΄ευθείας αναθέσεις έκανε ο Δήμαρχος, σε ποιους και πως αξιολογήθηκαν τα έργα που παρελήφθησαν. Πόσα δέντρα είχε ο δήμος του κατά ηλικία την προηγούμενη δεκαετία και πόσα σήμερα; Τι ποσοστό του Πενταετούς Επιχειρησιακού Προγράμματος υλοποιείται και πόσα χρήματα έχουν ξοδευτεί την τελευταία δεκαετία για δρόμους και πεζοδρόμια. Στοιχεία που υπάρχουν στα τερματικά των υπαλλήλων, αλλά παρανόμως δεν είναι προσβάσιμα στο κοινό.
Το πλαίσιο αυτό ορίζεται και από το Ευρωπαϊκό Πλαισίου Διαλειτουργικότητας (European Interoperability Framework – EIF)
και από Νέο Εθνικό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας
και από την Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025
Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης λοιπόν κάλεσε όλους τους Δήμους της Ελλάδας να υποβάλουν προτάσεις για την ψηφιακή τους μεταρρύθμιση με συγκεκριμένη πρωτοφανή χρηματοδότηση.
Ο Δήμος Αγίας Παρασκευής παίρνει 1.660.000 ευρώ, ο Δήμος Αμαρουσίου 2.020.000 ευρώ, ο Δήμος Βριλησσίων 860.000 ευρώ, ο Δήμος Γαλατσίου 1.650.000 ευρώ, ο Δήμος Ηρακλείου 1.380.000 ευρών, ο Δήμος Κηφισιάς 1.990.000 ευρώ, ο Δήμος Μεταμόρφωσης 830.000 ευρώ, ο Δήμος Νέας Ιωνίας 1.670.000 ευρώ, ο Δήμος Λυκόβρυσης Πεύκης 870.000 ευρώ, ο Δήμος Παπάγου Χολαργού 1.240.000 ευρώ, ο Δήμος Πεντέλης 970.000 ευρώ, Δήμος Χαλανδρίου 2.070.000 ευρώ, ο Δήμος Φιλαδέλφειας Χαλκηδόνας 990.000 ευρώ και Δήμος Φιλοθέης Ψυχικού 750.000 ευρώ.
Αλλωστε σύμφωνα με το νομο υο. αριθμ. 4727 Ψηφιακή Διακυβέρνηση (Ενσωμάτωση στην Ελληνική Νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2016/2102 και της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1024) Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (Ενσωμάτωση στο Ελληνικό Δίκαιο της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/1972) και άλλες διατάξεις και με το Άρθρο 63
«Διαθέσιμοι μορφότυποι (άρθρο 5 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1024)
1. … οι φορείς του παρόντος Κεφαλαίου (του δημοσίου δηλαδή μεταξύ των οποίων και οι δήμοι και τα Νομικά τους Πρόσωπα) διαθέτουν ηλεκτρονικά τα έγγραφά τους σε οποιαδήποτε προϋπάρχουσα μορφή ή γλώσσα και, εφόσον είναι δυνατό, σε μορφότυπους που είναι ανοικτοί, μηχαναγνώσιμοι, προσβάσιμοι, προσιτοί και επαναχρησιμοποιούμενοι, μαζί με τα μεταδεδομένα τους. Τόσο ο μορφότυπος όσο και τα μεταδεδομένα συμμορφώνονται καταρχήν με επίσημα ανοικτά πρότυπα, ιδίως όπως αυτά καθορίζονται με το προφίλ εφαρμογής DCAT (Data Catalogue Vocabulary) για πύλες δεδομένων στην Ευρώπη (DCAT-AP).»
Ελάχιστοι είναι όμως οι φορείς του Δημοσίου που συμμορφώνονται με αυτόν τον νόμο και ειδικά οι δήμοι. Μεταδεδομένα σημαίνει επεξεργασμένα δεδομένα και ειδικά στατιστικά δεδομένα. Πολλοί δήμοι δεν έχουν στο διαδίκτυο ούτε καν τους αναλυτικούς προϋπολογισμούς και απολογισμούς τους, ενώ τους στέλνουν στο Οικονομικό παρατηρητήριο. Ένα δημόσιο έγγραφο δηλαδή μεταδεδομένων που φυλάσσεται ως επτασφράγιστο μυστικό.
Όπως επίσης όλοι οι δήμοι έχουν στείλει στο Υπουργείο Παιδείας αναλυτική κατάσταση με τα τετραγωνικά των σχολείων για να υπολογιστούν οι ανάγκες σε καθαρίστριες και να επιδοτηθούν. Οσο κι αν έψαξα δεν βρήκα ούτε έναν δήμο που να έχει αναρτήσει στην ιστοσελίδα του όπως υποχρεούται από τον παραπάνω νόμο, τα στοιχεία αυτά.
Αυτό όμως σημαίνει δημοκρατία και πολύ περισσότερο συμμετοχή. Ο Καστοριάδης στην ανάλυση της Δημοκρατίας και στον προσδιορισμό της διαδικασίας της «απόφασης» έγραφε: «Απόφαση σημαίνει ότι οι άνθρωποι αποφασίζουν όχι χωρίς να ξέρουν ή νομίζοντας ότι ξέρουν, αλλά γνωρίζοντας πραγματικά τι αποφασίζουν, γιατί το αποφασίζουν και τι συνέπειες θα έχει για τον καθένα αυτό που αποφασίζεται». Και αυτό το επιτρέπουν τα ανοιχτά δεδομένα (open data).
Η δημόσια διοίκηση είναι και δημόσια περιουσία. Και ιδιαίτερα για τους Δήμους οι πολίτες έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν όταν λαμβάνεται μια απόφαση με ποια κριτήρια και δεδομένα πάρθηκε. Ποια ήταν τα στοιχεία που οδήγησαν σε μια απόφαση. Όλα τα στοιχεία. Όχι μόνο για να κρίνουν ορθά την απόφαση, αλλά και για να συμμετάσχουν σ΄αυτήν με τυχόν γνώσεις και ιδέες. Όταν όμως έχουν πρόσβαση στα μισά στοιχεία, αυτό δεν είναι δυνατόν να γίνει.
Κάντε ένα πείραμα στην Διαύγεια για να διαπιστώσετε την κατ΄επίφασιν προσβασιμότητα. Γράψτε «αγορά αλατιού δήμος Λυκόβρυσης Πεύκης. Θα σας βγάλει 19.363.406 έγγραφα. Πρώτο πρώτο (ανάλογα με το IP σας και τον Bowser) “ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΠΕΡΙ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΕΙΔΩΝ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΓΑΛΑΚΤΟΣ Δήμος Καισιαριανής. Αλλα έγγραφα Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, Δήμου Αμπελοκήπων Μενεμένης, Κιλκις κλπ. Αυτό δεν λέγεται προσβασιμότητα στα έγγραφα. Βέβαια αν γνωρίζεις να συνδέεσαι στην Διαύγεια με κωδικούς API, τότε όλα είναι εύκολα, αλλά για τους λίγους.
Οι δήμοι είναι υποχρεωμένοι να έχουν αναρτημένα στην ιστοσελίδα τους όλα τα μεταδεδομένα.
Τα ανοιχτά δεδομένα και η πρόσβαση στα μεταδεδομένα είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για την λειτουργία της δημοκρατίας, αφού κάποιοι λίγοι έχουν πρόσβαση σ΄αυτά.
Είναι προϋπόθεση για την λαϊκή ευθυκρισία, την λογοδοσία και την χρηστή διοίκηση, αλλά και για να μπορέσει να εμπλακεί και η τοπική κοινωνία στον διάλογο και στην λήψη των αποφάσεων.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση σε όλα της προγράμματα και όλες τις πολιτικές της δίνει οδηγίες ανοιχτής δημόσιας διαβούλευσης καθώς έχει διαπιστωθεί πια από όλους ότι χωρίς την γνώση και την συναίνεση των πολιτών καμία πολιτική δεν πετυχαίνει τους στόχους της. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται παντού για τις τοπικές κοινότητες (κοινωνίες)
Αλλά πώς να γίνει μια σωστή διαβούλευση χωρίς γνώση των δεδομένων;
Οι δήμοι αναρτούν λοιπόν στην Διαύγεια ανάληψη υποχρέωσης δαπάνης για ένα έργο 2 εκατομμυρίων ευρώ (διότι είναι υποχρεωμένοι με κίνδυνο ακυρότητας της απόφασης) και δεν αναφέρουν ούτε λέξη, ούτε επισυνάπτουν την ίδια την μελέτη για το τι έργο θα γίνει. Κάνουν απευθείας ανάθεση για κοπή δέντρων και δεν περιγράφουν το ποια δέντρα θα κοπούν. Ο πολίτης έχει δικαίωμα να προσφύγει για να ακυρώσει την απόφαση εντός δεκαπέντε ημερών, αλλά αφού κοπεί το δέντρο.
Τα ανοιχτά δεδομένα δεν είναι μόνο υποχρέωση των δήμων βάση του Ευρωπαϊκού Δικαίου που υποχρεωτικά γίνεται και Εθνικό, αλλά πρέπει να είναι και καθημερινή διεκδίκηση των πολιτών. Την επόμενη τριετία λοιπόν το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής ετοιμάζεται να επιδοτήσει τους δήμους με 700 εκατομμύρια ευρώ. Κυρίαρχη απαίτηση θα πρέπει να είναι ο μετασχηματισμός των δεδομένων και μεταδεδομένων B.I. που έχουν στην κατοχή τους οι δήμοι σε ανοιχτά δεδομένα.
Οι δήμαρχοι, οι αντιδήμαρχοι και οι πρόεδροι των Νομικών Προσώπων των δήμων, αμοίβονται από τους πολίτες και διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα. Οφείλουν να λογοδοτούν στα αφεντικά τους με πλήρη διαφάνεια, χωρίς να αποκρύπτουν πληροφορίες για τις αποφάσεις τους και τις δράσεις τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου