Γήρανση πληθυσμού. Το μέλλον είναι άσχημο και προβλέψιμο. Ο σημαντικός ρόλος των Δήμων.

Ελάχιστοι είναι εκείνοι σήμερα που κατανοούν την μάστιγα του δημογραφικού προβλήματος που θα χτυπήσει σε λίγα χρόνια την Ευρωπαϊκή και με μεγαλύτερη σφοδρότητα την Ελληνική Κοινωνία μας, ως η μεγαλύτερη κοινωνική κρίση στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου, ο ενεργός πληθυσμός 18-65 (δηλαδή αυτός που παράγει και θρέφει τους υπόλοιπους) θα είναι μειοψηφία στο σύνολο της κοινωνίας. Για πρώτη φορά από το 2010 και ύστερα η Ελληνική Κοινωνία μειώνεται πληθυσμιακά και για πρώτη φορά σήμερα τα νέα ζευγάρια γεννηθέντες την δεκαετία του ’80 και του ’90 είναι τόσο λίγα που δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να γεννήσουν  τόσα παιδιά ώστε να καλύψουν τους θανάτους. 

Δεν είναι η μείωση του πληθυσμού το μεγάλο πρόβλημα. Αυτό είναι εθνικό καθώς το 2100 στην Ελλάδα οι μετανάστες θα είναι περισσότερο από τους Έλληνες πολίτες. Το μεγάλο πρόβλημα θα είναι δημογραφικό καθώς οι μη παραγωγικοί άνω 65 θα είναι πλειοψηφία και δεν θα μπορούν να στηριχθούν σε επαρκές ενεργό πληθυσμό για να επιβιώσουν.

Αν συνυπολογίσουμε ότι το προσδόκιμο επιβίωσης συνεχώς αυξάνεται (87 έτη σήμερα) και το προσδόκιμο μη υγειούς ζωής συνεχώς μεγαλώνει (15 χρόνια) τότε κατανοούμε το τεράστιο πρόβλημα που δημιουργείται, επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο.

Εκατομμύρια ηλικιωμένοι, που θα χρίζουν ιατρικής βοήθειας, μοναχικά άτομα, με κατάθλιψη και χωρίς επαρκές εισόδημα, αφού υπό τέτοιες συνθήκες οποιοδήποτε ασφαλιστικό  σύστημα δεν μπορεί να είναι βιώσιμο.

Το κράτος που ούτως ή άλλως αποσύρεται θα αδυνατεί να παρέμβει ακόμη και εκεί που θα είναι παρόν.

Το πρόβλημα δεν βρίσκεται στο μέγεθος του πληθυσμού αλλά στην σύνθεση. 

Γύρω από αυτήν την τεράστια αγορά που αναπτύσσεται ραγδαία σήμερα γίνονται υπέρογκες επενδύσεις. Η λεγόμενη Silver Economy, νέων τεχνολογιών (ρομποτική ιατρική, τηλεϊατρική, remote  ψυχολογική  υποστήριξη, κατ΄οίκον εξυπρέτηση, γηριατρική, ενεργός γήρανση κλπ). Όμως αυτή η αγορά αναπτύσσεται μόνο γι αυτούς που θα έχουν να πληρώσουν.

Ο πρώτος θεσμός που θα βρεθεί αντιμέτωπος με το πρόβλημα θα είναι οι δήμοι. 

Το φαινόμενο θα είναι πολύ διακριτό στις γειτονιές και στις δημοτικές αρχές θα απευθύνονται όσοι θα έχουν ανάγκη. Διότι η ανάγκη δεν θα είναι μόνο ιατρικής φύσεως. Θα έχει την μορφή: γραφειοκρατικής εξυπηρέτησης, κοινωνικότητας, προμηθειών, ασφάλειας, μεταφοράς, συντήρησης του οικιακού περιβάλλοντος, χρήσης νέων τεχνολογιών, επικοινωνίας κλπ.

Φανταστείτε 20.000 ηλικιωμένους να τηλεφωνάνε κάθε μία ώρα σε έναν δήμο για να τους βοηθήσει σε διάφορες ανάγκες τους. Η χαλάρωση των οικογενειακών δεσμών, η εντατικοποίηση των παραγωγικών ατόμων και ο ήδη αυξανόμενος πληθυσμός ανύπαντρων μοναχικών ατόμων πολλαπλασιάζει το φαινόμενο.

Φανταστείτε ότι σε καθημερινή βάση ο δήμος θα ειδοποιείται διότι η βρώμα πτώματος «έχει κατακλύσει την πολυκατοικία ή και την γειτονιά». «Θα είναι σίγουρα ο κυρ Παντελής που ζει μόνος του στον τέταρτο και δεν είχε κανέναν συγγενή και έχουμε πολύ καιρό να τον δούμε».

Ηδη το 2011 από ένα σύνολο 10.816.286 κατοίκων στην Ελλάδα το 1.152.046 είναι διαζευγμένοι ή χήροι και ζουν μόνο τους.

Από τα 4,134,540 νοικοκυριά που καταγράφτηκαν το 2011 στην χώρα τα 1,061,547 ήταν με ένα μέλος που ζούσε μόνο του. Το 25,6%.  Προσθέστε και άλλα 1.215.466 που έχουν δύο μέλη τα οποία φυσιολογικά θα γίνουν σε κάποιο χρονικό διάστημα ένα. Και όλα αυτά το 2011. Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα (περιμένουμε την απογραφή του 2021) και σε δέκα χρόνια ακόμη χειρότερα.  

Το νέο αυτό φαινόμενο θα αλλάξει άρδην τους προϋπολογισμούς των δήμων. Διότι πάνω από το 50% σε πολλές περιοχές δεν θα έχουν ανάγκη ούτε από γήπεδα, ούτε από σχολεία, ούτε από θέσεις στάθμευσης, ούτε θα παράγουν πολλά σκουπίδια, ούτε τίποτα από τις ανάγκες της σημερινής κοινωνίας. Το 50% της κοινωνίας θα έχει ανάγκη από άλλες υπηρεσίες πολύ διαφορετικές από τις σημερινές. 

Αυτό το φαινόμενο δεν θα γίνει αντιληπτό ούτε σε μία μέρα, ούτε σε έναν χρόνο. Ηδη έχει ξεκινήσει και το 25% των άνω των 65 ετών πάσχουν από κατάθλιψη και το 39% χρίζουν τακτικής ιατρικής παρακολούθησης και ακολουθούν θεραπεία.  Αυτό το φαινόμενο θα επιδεινώνεται κάθε χρόνο, μέχρι που θα γίνει δυσεπίλυτο και ακραίο. 

Και για αυτό το λόγο σήμερα υπάρχουν κάποιοι δήμοι που προετοιμάζονται. 

Ενημερώνουν και εκπαιδεύουν τα στελέχη τους, εφαρμόζουν πιλοτικά προγράμματα και διαμορφώνουν δομές.

Η τεράστια όμως πλειοψηφία των δήμων δεν κάνει τίποτα απολύτως. Συνεχίζει να λειτουργεί τον παρωχημένο πια θεσμό των ΚΑΠΗ με ένα τεράστιο κόστος αναλογικά, απευθυνόμενος σε μια πολύ μικρή ομάδα ηλικιωμένων ατόμων σε σχέση με το σύνολο και με υπηρεσίες διασκέδασης κυρίως και αναψυχής, άντε και συμβουλευτικής ιατρικής που καλύπτει ένα ελάχιστο ποσοστό και δευτερευόντων αναγκών των ηλικιωμένων. 

Ενας μέσος αστικός δήμος των 50.000 κατοίκων έχει 1.000 περίπου μέλη εγγεγραμμένα στα ΚΑΠΗ, το πολύ 500 από αυτά είναι ενεργά και έχει 11.000 ηλικιωμένους στην περιοχή του (23%).  

Δεν ασκείται σχεδόν καμία ολοκληρωμένη πολιτική, αφιερωμένη στους ηλικιωμένους. Και όπως φαίνεται δεν θα ασκηθεί μέχρι να έρθει η κόλαση στις γειτονιές.

Τα ΚΑΠΗ πρέπει να μετεξελιχθούν άμεσα σε οργανισμούς υποστήριξης της τρίτης ηλικίας με ολοκληρωμένες εξωστρεφείς υπηρεσίες για όλους τους ηλικιωμένους. Εχουν πολλά να γίνουν και χρειάζεται μεγάλη και μακρόχρονη προετοιμασία. Ειδικά η διαδικασία κατάρτισης των εργαζομένων απαιτεί πολύ κόπο και χρόνο για προσαρμογή στα νέα δεδομένα.

Με ιχνηλάτιση και χαρτογράφιση κάθε ηλικιωμένου και με πλήρη καρτέλα της κατάστασης του και των αναγκών του.

Με παροχή ιατρικών, καταναλωτικών, νομικών, λογιστικών, ψυχολογικών και άλλων υπηρεσιών.

Με παροχή υπηρεσιών προμήθειας και μεταφοράς και ιατρική παρακολούθηση.

Με προσωπική απομακρυσμένη τηλεπικοινωνία.

Με καθοδήγηση για τις νέες τεχνολογίες και τις παροχές. Με την χρήση νέων τεχνολογιών ρομποτικής. 

Με δυνατότητα ανάλυσης big data για να αναπροσαρμόζονται συνεχώς στις νέες συνθήκες που θα σχηματίζονται και στα νέα δεδομένα. 

Η ποιότητα ζωής των πολιτών φαίνεται ότι στο άμεσο μέλλον θα κλείνει με πολύ άσχημο και οδυνηρό τρόπο. Και μέχρι να συνειδητοποιήσουν οι πολιτικοί και πολίτες την νέα πραγματικότητα θα υπάρξουν χιλιάδες θύματα. Οι σημερινοί 40ρηδες και 50ρηδες θα είναι τα πρώτα θύματα. Η απογραφή του 2021 θα μας δώσει με βεβαιότητα και στην Ελλάδα τα στοιχεία ενός ζοφερού μέλλοντος για τις τοπικές κοινωνίες.